_Εισαγωγή
"Αν έχεις ένα μήλο κι' εγώ, επίσης, άλλο ένα μήλο, και τα ανταλλάξουμε, τότε και οι δυο μας θα μείνουμε με ένα μήλο ο καθένας. Αλλά αν εσύ έχεις μία ιδέα και εγώ άλλη μία, και τις ανταλλάξουμε, τότε ο καθένας μας θα έχει από δύο ιδέες."
Αποδίδεται στον Bernard Shaw
Αποδίδεται στον Bernard Shaw
_"Όταν άρχισα να εργάζομαι στο Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT το 1971, έγινα μέλος μίας κοινότητας που μοιραζόταν το Λογισμικό και η οποία προϋπήρχε επί πολλά χρόνια. Το να μοιραζόμαστε το Λογισμικό δεν ήταν ένα χαρακτηριστικό
μόνο της δικιάς μας κοινότητας. Ήταν κάτι τόσο παλιό, όσο και οι
υπολογιστές, με τον ίδιο τρόπο που και η κοινή χρήση συνταγών μαγειρικής
είναι όσο παλιά είναι και η ίδια η μαγειρική. Αλλά το κάναμε παραπάνω
από οποιονδήποτε άλλο. [...] Δεν αποκαλούσαμε το Λογισμικό μας “Ελεύθερο Λογισμικό”, διότι τέτοιος όρος δεν υπήρχε.
Αλλά, περί αυτού ακριβώς επρόκειτο. Κάθε φορά που άλλοι επιστήμονες, προερχόμενοι από διαφορετικά Πανεπιστήμια ή εταιρείες, ήθελαν να κάνουν προσαρμογή (port) και να χρησιμοποιήσουν ένα πρόγραμμα, τους το δανείζαμε μετά χαράς. Εάν έβλεπες κάποιον να χρησιμοποιεί ένα ασυνήθιστο και ενδιαφέρον πρόγραμμα, μπορούσες, σε κάθε περίπτωση, να ζητήσεις να σε αφήσει να δεις τον πηγαίο κώδικα, για να μπορείς να τον μελετήσεις, να τον αλλάξεις, ή ακόμη και να κανιβαλίσεις κάποια τμήματά του, για να φτιάξεις ένα νέο πρόγραμμα."
Richard Stallman, "The GNU Project"
Αλλά, περί αυτού ακριβώς επρόκειτο. Κάθε φορά που άλλοι επιστήμονες, προερχόμενοι από διαφορετικά Πανεπιστήμια ή εταιρείες, ήθελαν να κάνουν προσαρμογή (port) και να χρησιμοποιήσουν ένα πρόγραμμα, τους το δανείζαμε μετά χαράς. Εάν έβλεπες κάποιον να χρησιμοποιεί ένα ασυνήθιστο και ενδιαφέρον πρόγραμμα, μπορούσες, σε κάθε περίπτωση, να ζητήσεις να σε αφήσει να δεις τον πηγαίο κώδικα, για να μπορείς να τον μελετήσεις, να τον αλλάξεις, ή ακόμη και να κανιβαλίσεις κάποια τμήματά του, για να φτιάξεις ένα νέο πρόγραμμα."
Richard Stallman, "The GNU Project"
Έστω πως οι αυτοκινητοβιομηχανίες μπορούσαν να πουλάνε αυτοκίνητα με το καπό της μηχανής κλειδωμένο με ένα κλειδί που το κρατούσαν οι ίδιες και δεν το έδιναν ούτε καν στους αποκλειστικούς τους αντιπρόσωπους. Ας δούμε λοιπόν τι θα συνέβαινε σε αυτή την υποθετική περίπτωση αλλά και τι όντως συμβαίνει στην περίπτωση του ιδιόκτητου λογισμικού:
Αυτοκίνητα: Κανείς μηχανικός (εκτός των λίγων της κατασκευάστριας) δεν θα είχε την παραμικρή ιδέα για το τι ποιότητας υλικά και τι ποιότητας εργασία έχει γίνει στη μηχανή κι ας είναι από τα πιο σημαντικά τμήματα του αυτοκινήτου. Η ποιότητα θα μπορούσε να διαγνωστεί μόνο έμμεσα.
Λογισμικό: Κανείς μηχανικός λογισμικού δεν μπορεί να σας πει αν το λογισμικό που σκοπεύετε να αγοράσετε έχει προφανείς ενδείξεις προχειρότητας και κακών τεχνικών προγραμματισμού. Μέχρι πρόσφατα ακόμα και οι μεγαλύτερες εταιρείες ή οι κυβερνήσεις που επενδύουν ασύλληπτα πόσα σε ιδιόκτητο λογισμικό δεν μπορούσαν να κάνουν ούτε καν στοιχειώδη επιθεώρηση του πηγαίου κώδικα.
Αυτοκίνητα: Κανείς μηχανικός (εκτός των λίγων της κατασκευάστριας) δεν θα μπορούσε να διορθώσει μια βλάβη όσο απλή κι αν ήταν. Ως εκ τούτου το κόστος του service θα ήταν απίστευτα υψηλό (στις περισσότερες περιπτώσεις ασύμφορο) και τελικά οι εταιρείες κατασκευής θα δήλωναν πως ειδικά η μηχανή παραδίδετε "ως είναι" και τυχόν βλάβες που ίσως ανακύψουν δεν θα επιδιορθωθούν εκτός εάν και θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τον οδηγό, και δεν έχει κυκλοφορήσει νεότερο μοντέλο που λύνει το πρόβλημα. Τελικά οι αγοραστές θα ήταν αναγκασμένοι να αγοράζουν τα νέα μοντέλα όταν αυτά κυκλοφορούν ακόμα και αν δεν είχαν ανάγκη τις νέες δυνατότητες. Επίσης η διόλου ασήμαντη αγορά μετατροπών και βελτιώσεων κινητήρων θα εξαφανιζόταν.
Λογισμικό: Στις περισσότερες περιπτώσεις τα λάθη στο ιδιόκτητο λογισμικό δεν μπορεί να τα διορθώσει κανείς εκτός από την εταιρεία παραγωγής (ευτυχώς στην περίπτωση του λογισμικού δεν υφίσταται το ζήτημα της φθοράς). Όντως το ιδιόκτητο λογισμικό διατίθεται "ως είναι" χωρίς καμία εγγύηση και χωρίς καμία δέσμευση ότι τα λάθη θα διορθωθούν. Ακόμα και κρισιμότατα λάθη διορθώνονται όταν και εφόσον η εταιρεία παραγωγής κρίνει πως κάτι τέτοιο είναι σημαντικό με βάση την δική της οπτική γωνία και φυσικά μόνο για μερικά έτη μετά την κυκλοφορία του προϊόντος ή μόνο για τους πελάτες που πληρώνουν κάποιο συμβόλαιο συντήρησης. Ακόμα και μεγάλοι πελάτες που επενδύουν τεράστια ποσά σε αγορά ιδιόκτητου λογισμικού (π.χ. κυβερνήσεις) ξέρουν πως δύσκολα μπορούν να απαιτήσουν να γίνουν μετατροπές και βελτιώσεις στο λογισμικό που αγοράζουν. Αγορά μετατροπών και βελτιώσεων ιδιόκτητου λογισμικού ουσιαστικά δεν υφίσταται.
Αυτοκίνητα: Η τεχνολογία των αυτοκινήτων θα εξελισσόταν πολύ αργά γιατί οι μηχανικοί των αυτοκινητοβιομηχανιών θα χωρίζονται από στεγανά και γιατί δεν θα μπορεί ο ένας να δει τις λύσεις του άλλου. Μάλιστα οι μηχανικοί των προηγμένων εργοστασίων σχεδόν πάντα δεσμεύονται από συμφωνίες εμπιστευτικότητας που δεν τους επιτρέπουν να δουλέψουν για μερικά χρόνια σε άλλη αυτοκινητοβιομηχανία. Σαν αποτέλεσμα οι οδηγοί θα χρησιμοποιούσαν ακόμα τσοκ αέρα για να ξεκινήσουν το αυτοκίνητο το πρωί και το ABS θα αποτελούσε όνειρο.
Λογισμικό: Σε κάποιο βαθμό αυτό σίγουρα συμβαίνει στην βιομηχανία του λογισμικού. Δυστυχώς μέχρι πριν λίγα χρόνια το θεωρούσαν είτε αναγκαίο κακό είτε μικρό κακό (ίσως επειδή μετριαζόταν και από την ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας πληροφορικής ως σύνολο). Στους κύκλους όμως των ειδικών που μπορούν να συνειδητοποιήσουν της τεχνικές λεπτομέρειες, η ανέλπιστα αλματώδης ανάπτυξη μερικών εξεχόντων προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ (π.χ. Linux, Apache, MySQL) κλόνισε την αντίληψη πως δεν χάνουμε και πολλά πράγματα από πλευράς ταχύτητας εξέλιξης.
Αυτοκίνητα: Κανείς μηχανικός (εκτός των λίγων της κατασκευάστριας) δεν θα είχε την παραμικρή ιδέα για το τι ποιότητας υλικά και τι ποιότητας εργασία έχει γίνει στη μηχανή κι ας είναι από τα πιο σημαντικά τμήματα του αυτοκινήτου. Η ποιότητα θα μπορούσε να διαγνωστεί μόνο έμμεσα.
Λογισμικό: Κανείς μηχανικός λογισμικού δεν μπορεί να σας πει αν το λογισμικό που σκοπεύετε να αγοράσετε έχει προφανείς ενδείξεις προχειρότητας και κακών τεχνικών προγραμματισμού. Μέχρι πρόσφατα ακόμα και οι μεγαλύτερες εταιρείες ή οι κυβερνήσεις που επενδύουν ασύλληπτα πόσα σε ιδιόκτητο λογισμικό δεν μπορούσαν να κάνουν ούτε καν στοιχειώδη επιθεώρηση του πηγαίου κώδικα.
Αυτοκίνητα: Κανείς μηχανικός (εκτός των λίγων της κατασκευάστριας) δεν θα μπορούσε να διορθώσει μια βλάβη όσο απλή κι αν ήταν. Ως εκ τούτου το κόστος του service θα ήταν απίστευτα υψηλό (στις περισσότερες περιπτώσεις ασύμφορο) και τελικά οι εταιρείες κατασκευής θα δήλωναν πως ειδικά η μηχανή παραδίδετε "ως είναι" και τυχόν βλάβες που ίσως ανακύψουν δεν θα επιδιορθωθούν εκτός εάν και θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τον οδηγό, και δεν έχει κυκλοφορήσει νεότερο μοντέλο που λύνει το πρόβλημα. Τελικά οι αγοραστές θα ήταν αναγκασμένοι να αγοράζουν τα νέα μοντέλα όταν αυτά κυκλοφορούν ακόμα και αν δεν είχαν ανάγκη τις νέες δυνατότητες. Επίσης η διόλου ασήμαντη αγορά μετατροπών και βελτιώσεων κινητήρων θα εξαφανιζόταν.
Λογισμικό: Στις περισσότερες περιπτώσεις τα λάθη στο ιδιόκτητο λογισμικό δεν μπορεί να τα διορθώσει κανείς εκτός από την εταιρεία παραγωγής (ευτυχώς στην περίπτωση του λογισμικού δεν υφίσταται το ζήτημα της φθοράς). Όντως το ιδιόκτητο λογισμικό διατίθεται "ως είναι" χωρίς καμία εγγύηση και χωρίς καμία δέσμευση ότι τα λάθη θα διορθωθούν. Ακόμα και κρισιμότατα λάθη διορθώνονται όταν και εφόσον η εταιρεία παραγωγής κρίνει πως κάτι τέτοιο είναι σημαντικό με βάση την δική της οπτική γωνία και φυσικά μόνο για μερικά έτη μετά την κυκλοφορία του προϊόντος ή μόνο για τους πελάτες που πληρώνουν κάποιο συμβόλαιο συντήρησης. Ακόμα και μεγάλοι πελάτες που επενδύουν τεράστια ποσά σε αγορά ιδιόκτητου λογισμικού (π.χ. κυβερνήσεις) ξέρουν πως δύσκολα μπορούν να απαιτήσουν να γίνουν μετατροπές και βελτιώσεις στο λογισμικό που αγοράζουν. Αγορά μετατροπών και βελτιώσεων ιδιόκτητου λογισμικού ουσιαστικά δεν υφίσταται.
Αυτοκίνητα: Η τεχνολογία των αυτοκινήτων θα εξελισσόταν πολύ αργά γιατί οι μηχανικοί των αυτοκινητοβιομηχανιών θα χωρίζονται από στεγανά και γιατί δεν θα μπορεί ο ένας να δει τις λύσεις του άλλου. Μάλιστα οι μηχανικοί των προηγμένων εργοστασίων σχεδόν πάντα δεσμεύονται από συμφωνίες εμπιστευτικότητας που δεν τους επιτρέπουν να δουλέψουν για μερικά χρόνια σε άλλη αυτοκινητοβιομηχανία. Σαν αποτέλεσμα οι οδηγοί θα χρησιμοποιούσαν ακόμα τσοκ αέρα για να ξεκινήσουν το αυτοκίνητο το πρωί και το ABS θα αποτελούσε όνειρο.
Λογισμικό: Σε κάποιο βαθμό αυτό σίγουρα συμβαίνει στην βιομηχανία του λογισμικού. Δυστυχώς μέχρι πριν λίγα χρόνια το θεωρούσαν είτε αναγκαίο κακό είτε μικρό κακό (ίσως επειδή μετριαζόταν και από την ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας πληροφορικής ως σύνολο). Στους κύκλους όμως των ειδικών που μπορούν να συνειδητοποιήσουν της τεχνικές λεπτομέρειες, η ανέλπιστα αλματώδης ανάπτυξη μερικών εξεχόντων προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ (π.χ. Linux, Apache, MySQL) κλόνισε την αντίληψη πως δεν χάνουμε και πολλά πράγματα από πλευράς ταχύτητας εξέλιξης.
Δημιουργοί Ιστοεξερεύνησης: Κωνσταντίνου Νικόλαος, Μητσιώνης Βασίλειος, Νικολού Αγγελική, Τσιάμη Φωτεινή [Εκπαιδευτικοί ΠΕ19/20]